قدار ESR  در آزمایشات خون بسیاری از افراد مشاهده می شود و واحد ان میلی متر در ساعت است و چون اندیکسی با حساسیت بالا است در پاسخ به اختلالات بدن زود تغییر میابد . همان طور که گفتیماین تست ، تستی با حساسیت زیاد است ولی اختصاصیت کمی دارد یعنی افزایش و یا کاهش آن نشان دهنده طیف وسیعی از اختلات در بدن است و به همین خاطر در ابتدا گفتم که اندیکس جالبی است . از قدیم ESR  با التهاب رابطه داشت و التهاب وعفونت باعث افزایش ان می شود هر چند که امروزه از اندیکس های تازه تر و حساس تری مانند CRP نیز برای برسی التهابات استفاده می شود اما باز هم ESR  ارزش خود را از دست نداده است . به طور کلی امروزه میزان ESR  وCRP به طور یکسان در زمان التهاب (با یکسری استثناء ها )افزایش میابد و دکتر ها ایندو را با هم مقایسه می کنند .

• اما چرا به این روش ESR  می گویند و کلا فلسفه این ESR  چیه ؟

خون ما از دو قسمت پلاسما (۵۵٪) و سلولها (۴۵٪) ساخته شده است که بخش عظم سلول های خونی ، گلبول های قرمز (RBC) را شامل می شوند .همان طور که میدانید نیروی های جاذبه و دافعه در همه جا تقریبا وجود دارند و این نیروها گاهی اساس حیات را هم در بر می گیرند . بار های مثبت و منفی در گلبول های قرمز و تغییر توازن آنها باعث ایجاد اندیکسی به نام  ESR  شده است .

بار منفی گلبول های قرمز ناشی از اسید سیالیک (نوعی قند) در غشای این سلولها است اما بار مثبت که در ماجرای ما درگیر است ناشی از دو عامل زیر است :

1. کاتیون های آزاد سیتوپلاسم
2. کاتیون های متصل به گلبول های قرمز

نیروی دافعه و جاذبه بین این دو کاتیون و آنیون باعث ایجاد پتانسیلی به نام پتانسیل زتا می شود . این پتانسیل گلبول های های قرمز را در یک فاصله معین در کنار هم نگه می دارد و از آنجا که بار منفی در این ماجرا بر بار مثبت مقداری برتری دارد باعث می شود تا گلبولها در یک فاصله معین و دقیق در اطراف هم قرار بگیرند . پس تا این قسمت جمع بندی می کنیم که نیرویی گلبول ها را در یک فاصله معین نگه داری می کند و نمی گذارد که بیش از بیش به هم نزدیک شوند و یا حتی از هم دور شوند (در این حالت نیروی های مثبت بر منفی برتری خواهند یافت) . اگر یک عامل خارجی و یا داخلی باعث تغییر و یا برهم زدن این نیرو شود گلبولها فاصله خود را از دست خواهند داد و با توجه به نوع عامل به هم نزدیک خواهند شد و یا از هم دور خواهند شد ، در این حالت به اصطلاح خواهیم گفت که میزان ESR  فرد افزایش و یا مقدار ESR  فرد کاهش یافته است . بنابراین این ESR  ذاتا از فاصله بین گلبول های قرمز ما به دست می آید به طوری که اگر این فاصله (مانند افراد طبیعی ) حفظ شود مقدار ESR  فرد نرمال خواهد بود .

با توجه به مقدمه طولانی فوق تقریبا فکر کنم با مفهوم ESR  آشنا شدید اما دانستن این که مقدار ESR  خون ما چقدر است چه کمکی خواهدکرد ؟ در جواب می خواهم بگم که تقریبا هیچ آزمایشی بدون ESR  یه چیزی کم داره چون واقعا طیف بسیار وسیعی را در بر می گیرد . در ادامه به طور مفصل توضیح خواهم داد اما یه مثالی می زنم : تحقیقات دانشمندان نشان داده است ، افرادی که میزان ESR  کمتر از ۱۰ دارند (صرف نظر از سن و ...) میزان بقای خیلی زیادی دارند در حالی که افرادی که مقدار ESR  آنها بیشتر از ۶۰ است مقدار بقای خیلی کمی دارند .

در ادامه یکم مطلبو تخصصی تر ادامه می دهیم اما قبلش چند تا اصطلاح را تعریف می کنم :

رولکس : قرار گرفتن گلبول های قرمز مانند سکه های پشت سر هم روی یکدیگر را گویند .

EDTA و سیترات : دو ماده ای که از آنها برای جلوگیری از انعقاد خون و نگه داری خون استفاده می کنیم .

• ESR  و آزمایشگاه

بنابه هر علتی که دکتر درخواست ESR   داده است آزمایشگاه باید در سریعترین زمان مقدار ان را مشخص و در برگه گزارش کند . چون همانطور که گفتیم این تست از حساسیت بالا برخوردار است و با هر گونه تغییری در بدن ارتباط مستقیم و سریع دارد . اما برای ESR  خون ساهرگی تهیه می شود و ناشتا وغیر ناشتایی بر میزان ESR اثری ندارد چون میزان گلوکز ، فسفر ، کلسیم و ... بر مقدار ESR خون تاثیری ندارد . خون تهیه شده با توجه به نوع روشی که ما برای اندازه گیری ESR  انتخاب کرده ایم باید با ضد انعقاد مناسب مخلوط شود و در عرض ۲ ساعت مورد تست قرار گیرد . اگر می خواهیم که بعدا تست را انجام دهیم باید توجه کنیم :

• یا تست را بعد از خون گیری و تا ۲ ساعت بعد از انجام دهیم
• و یا خون را در ضد انعقاد EDTA مخلوط شده (با نسبت مناسب و با رقیق شدن) به مدت ۲۴ ساعت و در دمای ۴ سانتی گراد میتوان استفاده کرد .

• روش های اندازه گیری ESR 

روش های مختلفی برای اندازه گیری ESR  است و هر کدام از روش ها مزیت خاضی دارند اما همه انها بر اصل نیرو های بین گلبول های قرمز و رسوب انها استوار است و باید هم همین طور باشد .

مهمترین روش ، وسترگرین است که توسط پیپت مخصوص ان انجام می شود . از سایر روش ها می توان به :

• روش وینتروب
• روش اصلاح یافته وسترگرین
• متد میکرو-ESR 
• روش "زتافیوژ"

چون رایجترین روش وسترگرین است ، این روش را مقداری توضیح می دهم .

در این روش از پیپت سدیمانداسیون مخصوص ESR استفاده می کنیم . این پیپیت ۳۰ سانتی متر طول دارد و ۲.۵ میلیمتر قطر داخلی دارد . با توجه به این اعداد ۱ میلیمتر خون  حجم می گیرد . این پیپیت از ۰ تا ۲۰۰ میلی لیتر درجه بندی شده است .

روش تست : نمونه وریدی تهیه شده باید به نسبت ۱ به ۴ با ضد انعقاد سیترات سدیم مخلوط شده باشد و مدت زیادی از خون گیری نگذشته باشد . بعد از تهیه نمونه ۱ میلی لیتر از خون را داخل پیپیت مربوط به تست می ریزیم و اینکاری را طوری انجام می دهیم که هیچ گونه حبابی در در داخل پیپیت ایجاد نشود بعد در ادامه پیپیت را با گیره مخصوص ان به صورت کاملا عمود و ۹۰ درجه نسبت به سطح قرا می دهیم و از همان لحظه به مدت ۶۰ دقیقه وقت می گیریم وبعد از ۶۰ دقیقه میزان رسوب گلبول ها را گزارش می کنیم . باید دقت کنیم که :

• پیپیت کاملا عمود باشد .
• خون وریدی و بیش از ۲ ساعت از زمان خون گیری نگذشته باشد .
• خون با ضد انعقاد سیترات و به نسبت ۱ به ۴ رقیق شده باشد .
• آفتاب مستقیم بر نمونه در حین تست نتابد .
• دمای محل آزمایش ۲۰ تا ۲۵ درجه باشد . اگر هوا سرد باشد به علت افزایش غلظت خون میزان ESR کاهش نشان خواهد داد .
• فرد مورد نظر قبلا از هپارین استفاده نکرده باشد چون هپارین باعث کاهش پتانسیل زتا و در نتیجه افزایش ESR خواهدشد . (عدم استفاده از هپارین به عنوان ضد انعقاد هم به همین علت است . )
• خون مورد آزمایش بدون لخته و همولیز باشد .

بعد از ۶۰ دقیقه (دقت شود ) میزان رسوب سلول ها خوانده شود :

مقادیر مرجع (۹۵٪) با توجه به سن متفاوت است به طوری که میزان ESR در اطفال و مردان کمتر ولی در زنان و افراد مسن زیاد است . بالا بودن میزان هماتوکریت در نوزادان و اطفال (افزایش گلبول های قرمز باعث کاهش ESR است ) علت پایین بودن ESR  است . در مردان هم به علت تاثیر آندروژنها مانند تستسترون میزان ESR کمتر است . افزایش سن به علت تغییر در مرفولوژی گلبول های قرمز باعث افزایش ESR میشود .

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: